მოზარდი და სკოლის დისციპლინა (მოსწავლეთა უფლებები და მოვალეობები|)

     იმისთვის ,რომ ჩვენი ,მოსწავლეების უფლებები და ინტერესები დაცული იყოს, აუცელებელია ვიცოდეთ ჩვენი როგორ მოსწავლეების უფლებები და მოვალეობები.
      უნდა გვახსოვდეს, რომ მოსწავლის ქცევის კოდექსის მე-7 მუხლის მიზანია მოსწავლის ქცევის რეგულირება სკოლაში. ყოველთვის, როდესაც ვსაუბრობთ უფლებებზე, იქვე არსებობს მოვალეობებიც. თითოეული ჩვენგანის მოავალეობა კი სხვისი  უფლებების დაცვაა.

 მოსწავლეს უფლება აქვს :(მოკლე ჩამონათვალი )

1. მიიღოს განათლების სამინისტროს სტანდარტებით გათვალისწინებულის ყველა ტიპის მომსახურება;
2. ისწავლოს უსაფრთხო გარემოში;
3. მოითხოვოს ბავშვთა უფლებების დაცვა;
4. მონაწილეობა მიიღოს მოსწავლეთა თვითმართველობაში
5. პატივს სცემდნენ მის უფლებებსა და ღირებულებებს

მოსწავლეთა ვალდებულებები:

1. გულიხმიერად მოეკიდოს თავის მოვალეობებს;
2. დაიცვას მოსწავლეთა ქცევის კოდექსი;
3. დაემორჩილოს სკოლის შინაგანაწესით გათვალისწინებულ წესებს
4. პატივი სცეს სკოლის ტრადიციებს;

      სამწუხროდ, სასკოლო პრაქტიკაში ხშირად გამოიყენებოდა ისეთი სასჯელები როგორიცაა: მოსწავლის ცემა სახაზავით, ყურის აწევა, სიტყვიერი შეურაცხოფა. ასეთი ქმედებების შედეგად შეუძლებელია , მოსწავლემ გააცნობიეროს  მის მიერ ჩადენილი დისციპლინური დარღვევის არსი და გაიგოს, თუ რატომ არ მოიქცა ის კარგად.             ერთადერთი ფაქტორი, რის გამოც მოსწავლე შემოდგომში თავს შეიკავებს დისციპლინური დარღვევისაგან, იქნება სასჯელის შისში, რაც, ბუნებრივია, არ ემსახურება ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებიშ მიზნებს და პრინციპებს.
გარდა იმისა, რომ დისციპლინური სახდელი არ უნდა შეურაცხოფდეს მოსწავლეს.
    ჯანსაღ სასწავლო გარემოს ქმნიან მასწავლებლები, ამიტომაც არის, რომ ამ უკანასკნელთ, როგორც კანონი , ისე ეთიკის კოდექსიც, განსაკუთრებით ავალდებულებს მოსწავლის პატივისა და ღირსების დაცვას.
    "ზოგადი განათლების შესახებ" საქართველოს კანონის მე-9 და მე-20 მუხლები კრძალავს ძალადობას სკოლაში როგორც მოსწავლის, ისე ნებისმიერი სხვა პირის მიმართ. კანონმდებლობა ძალადობად მოიაზრებს არა მხოლოდ ფიზიკურ, არამედ სიტყვიერ შეურაცხყოფასაც. სწორედ ამიტომ კანონმდებელი განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობს სკოლაში მსგავსი ტიპის ძალადობის დაუშვებლობას.
   ამავე კანონის მე-12 მუხლის მიხედვით კი : " მოსწავლეს, მშობელსა და მასწავლებელს უფლება აქვთ, თავიანთი უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად გაასაჩივრონ მასწავლებლისა და სკოლის უკანონო და სხვა არამართლზომიერი ქმედებები, აგრეთვე მიიღონ მიყენებული ზიანის სრული ანაზღაურება.
    სკოლა საჯარო დაწესებულებაა, რომელსაც აქვს ქცევის რეგლამენტირებული წესები, რომელთა დაცვაც სავალდებულოა როგორც მოსწავლისათვის, ისე მასწავლებლისა და მშობლისათვის.
      ყოფილა შემთხვევა , როდესაც მოსწავლეს გაუსაჩივრებია თავისი ნიშანი (ქულა) რამეთუ მასწავლებელს უმიზეზოდ დაეწერა მისთვის დაბალი ნიშანი (ქულა). ამას კი არეგულირებს "ზოგადი განათლების შესახებ" საქართველოს კანონის მე-9 მუხლი, რომლის მიხედვითაც "სკოლა ვალდებულია , მიიღოს ყველა გონივრული ზომა  მოსწავლის ცოდნის სამართლიანი შეფასების უზრუნველსაყოფად.
    მოსწავლეებმა უნდა ვიცოდეთ ჩვენი უფლებები და მოვალეობები, რადგან რაიმე ზეწოლის ან სხვა სახის დისკრიმინაციის შემთხვევაში მოვახერხოთ თავის დაცვა.
       

     
   
   
   

ბულინგი (ჩაგვრა)

"ბულინგი"- ნიშნავს ფიზიკურ ან ფსიქოლოგიურ ტერორს, რომელიც ხორციელდება ბავშვის მიმართ თანაკლასელთა ან სხვა ბავშვების ჯგუფის მიერ. ის განმეორებადი აგრესიული ქმედებაა, რომელიც მიმართულია სხვის საზიანოდ.
   ბულინგი თანამედროვე მსოფლიოში ფართოდ არის გავრცელებული. რიგ ქვეყნებში ბულინგის მსხვერპლთ კანონი იცავს.
     ბულინგის შემთხვევებს ყოველდღიურად ხშირად ვხვდებით ოჯახში, სამუშაო ადგილებსა და განსაკუთრებით, სკოლებში.არსებობს სტერეოტიბი ,რომ ბავში რომელიც "ავტორიტეტად" ითვლება ხშირად ჩაგრავს სხვებს და აქედან გამომდინარე მჩაგვრელი ყოველთვის  "მაგარ" ადამიანთან ასოცირდება.
     არსებობს  ბულინგის შემდეგი ტიპები:

1. ფიზიკური - ( დარტყმა , სხეულის სხვადასვა სახის დაზიანება და ა.შ )
2.  ვერბალური - (დამცინავი სახელით მიმართვა , სიტყვიერი შეურაცხყოფა და ა.შ)
3. ფარული/შენიღბული - (მოძალადე საფრთხეს უქმნის "მსხვერპლს" და ამცირებს მას საზოგადოების წინაშე.)
4. კიბერბულინგი - (ფარული ტექნოლოგიების გამოყენება ფარული დაშინების მიზნით , განხორციელებული ქმედება.)

 

 ბულინგის მომსწერე მეც გავმხდარვარ და დღსაც ვაწყდები მსგავს ფაქტებს(იშვიათად მაგრამ მაინც.). ეს კი უმეტესად შესამჩნევია უმცროსკლასელებში. მაგალითად: არსებობს კლასში  მოსწავლე რომელსაც რატომღაც გააჩნია დანარჩენ კლასელებთან განსხვავებით უფრო  დიდი "ავტორიტეტი"., რომელიც თავის მხრივ სარგებლობს ამით და შურაცხყოფასაც აყენებს მასზე უფრო სუსტებს .ამის მომსწრე ვყოფულვარ თუნდაც სკოლის დერეფანში . ხშირად ხდება, რომ როდესაც ადამიანები ამგვარ სიტვაციებს აწყდებიან  უბრალოდ თავს არიდებენ, თვლიან რომ ეს მათი საქმე არ არის . თუმცა ვფიქრობ რომ როდესაც მცირეწლოვნებს ეხება საქმე  საჭიროა მასში რომელიმე მათზე უფროსი პირის ან თუნდაც მათი თანატოლის ჩართვა და იმის ახსნა, რომ  არ შეიძლება სხვა მათზე სუსტის ჩაგვრა. მათ უნდა გააცნობიერონ ,რომ ძალადობა არავითარ შემთხვევაში  პრობლემიდან გამოსავალი  არ არის.
    არსებოსბ "ბავშვთა დაცვის მიმართვიანობის პროცედურების  დამტკიცების შესახებ "საკანონმდებლო აქტი რომელიც ბავშვზე ძალადობის შემთხვევაში , ყველა იმ დაწესებულებას, რომელებსაც ურთიერთობა აქვსთ ბავშვებთან, ავალდებულებს , რომ  ეჭვის  არსებობის შემთხვევაში , რაც შასაძლოა  ბავშვის მდგომარეობამ  ან ქცევამ წარმოშვას, სათანადოდ გამოიკვლიოს სიტვაცია და  აღმოფხვრას შესაბამისი ზომების მეშვეობით. აქედან გამომდინარე სკოლა ვალდებულია შეიმუშაოს ბავშვის ძალადობისაგან დამცავი წესები  და მუდმივად აკონტროლოს  სიტვაცია.

   

რელიგიისა და რწმენის თავისუფლება

     რელიგია (ხალხთა დაკავშირება) - იდეათა  და ქმედებათა სისტემა, რომელიც დაფუძნებულია რწმენაზე , რომ არსებობენ ზებუნებრივი ძალები , რომლებიც ზემოქმედებენ სამყაროზე  და ადამიანის ცხოვრებაზე.
 

 ყველა ადამიანს აქვს უფლება ქონდეს საკუთარი რწმენა,  მსოფლმხედველობა და სინდისი. იცხოვროს მათი მიხედვით და მათ საფუძველზე. კონკრეტულად რწმენის თავისუფლება კი ნიშნავს ადამიანის შინაგან თავისუფლებას, თავად ჩამოაყალიბოს და განსაზღვროს თავისი რელიგიური თუ არარელიგიური რწმენა.
    საქართველოს სისიხლის სამართლის კოდექსი კრძალავს ნებისმიერ რელიგიურ აღმსარებლობაში ჩარევას, პიროვნების დევნას რელიგიური ნიშნით ან მისი აღმსარებლობის გამო.
              ვსწავლობ სკოლაში სადაც მოსწავლეთა უმრავლესობას განსხვავებული რელიგია აქვს( ისლამი). ყოფილა შემთხვევა ( დაახლოებით ეს ხდება მე-4 ან მე-5 კლაში) როდესაც გარეთ თამაშის დროს ვირჩევდით გუნდებს. ამ დროს ქართველმა ბავშვება თქვეს , რომ არ სურდათ აზერბაიჯანელებთან (მუსლიმებთან) ერთად გუნდში ყოფნა, თავის მხრივ კი მათაც თქვეს , რომ არც მათ სურდათ მათთან თამაში. არვიცი სავარაუდოდ ამას ყურადღებას არ ვაქცევდით და რეაგირება არ გვქონდა იმიტომ, რომ პატარები ვიყავით , თუმცა დღეს მსგავსი  სიტვაციის გამეორების შმთხვევაში ვიცი თუ როგორ მოვიქცე. ვიცი, რომ არსებობს რელიგიები და არავის აქვს მათი შეურაცხყოფის უფლება. დღეს ბევრი მეგობარი მყავს განსხვავებული რელიგიის მქონე თუმცა არანაირი ზღვარი თუ სხვა სახის დაბრკოლება არსებოს ჩვენს შორის. უნდა ვიყოთ შემწყნარებლები და დავიცვათ ჩვენი და ჩვენი მეგობრების რელიგიები.
   

   საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მიხედვით, " ყოველ ადამიანს აქვს აღმსარებლობისა და რწმენის თავისუფლება, დაუშვებელია ამის გამო ადამიანის დევნას"
    - აზრის ,სინდისისა და რელიგიის თავისუფლების დაცვისთვის სამართლებრივ გარანტიებს  ითვალისწინებს  ასევე სისხლის სამართლის კოდექსი, რომლის მიხედვით, ღვთისმსახურების ან სხვა რელიგიური წესისა  და ჩვეულების აღსურვებისათვის უკანონოდ ხელის შეშლა; სიტყვის აზრის, სინდისის და აღმსარებლობის , რწმენის ან მრჭამსის გამო, ანდა მის  რელიგიურ მოღვაწეობასთან  დაკავშირებით ადამიანის დევნა და სხვა მიჩნეულია  დანაშაულებრივ ქმედებებად და მათ მიმართ დადგენილია მკაცრი სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა.
         საქართველოში მოსახლეობის უმეტეს ნაწილს ქრისტიანები და  მმართლმადიდებლები შეადგენენ მაგრამ ამის მიუხედავად ქრისტიანობა არ არის სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადებული. ამის მხრივ სრულ თავისუფლებას აცხადებს.

კიბერუსაფრთხოება და კიბერდანაშაული

     კიბერდანაშაული და ჰაკერების უკანონო ქმედებები ერთ-ერთი აქტუალური თემაა დღესდღეისობით როგორც საქართველოში ასევე მთელ მსოფლიოში. აქამდე ამ თემაზე არ გამაჩნდა რაიმე სახის იმფორმაცია თუმცა სხვადასხვა წყაროების საშვალებით შეძენილი და მოპოვებული ინფორმაცია და ჩემი შეხედულებები მინდა გაგიზიაროთ თქვენც. მოკლეთ მინდა გაგაცნოთ ეს თემა.

      საქართველო, როგორც სხვა ქვეყნები დიდი გამოწვევის წინაშეა, რამეთუ იზრდება მოთხოვნილებები ინტერნეტ სივრცეზე. კომპიუტერული ტექნოლოგიების განვითარების პროგრესთან ერთად , ბევრი ნეგატიური შედეგიც წარმოშვა, როგორიცაა კიბერდანაშაული და კიბერსივრცის უსაფრთხოების დაცვა .კიბერსივრცესთან დაკავშირებულ მნიშვნელოვან  საკითხს კი წარმოადგენს კიბერდანაშაული.კიბერდანაშაული თანამედროვე მსოფლიოს ერთ-ერთი გამოწვევაა.

     კიბერდანაშაულია  -   ყველა ის უკანონო ქმედება, რომელიც კომპიუტერული სისტემის გამოყენებით შეიძლება ჩაიდინოს ჰაკერმა(''ჰაკერი'' -ანუ, ელექტრონული დამპყრობელი.კომპიუტერული პროგრამების განსაკუთრებული ჯგუფი,)  ეს ხდება ინტერნეტ სივრცეში , სადაც კომპიუტერი ან მსხვერპლია ან დანაშაულის იარაღი.ინტერნეტ სივრცე რომელიც უამრავ ადამიან აკავშირებს , გამოიყენება არაკანონიერად ფულის მოსაპარად ან სხვა კრიმინალური დანაშაულის ჩასადენად.

       განსაკუთრებით კიბერდანაშაულს წარმოადგენს ასევე '' კიბერშეურაცხყოფა", რომელიც ეხება ადამიანის რელიგიურ , რასობრივ ან სხვა სახის პირად ცხოვრებას. ონლაინ მოსახლეობის პირადულობის დარღვევა მძიმე სახის კიბერდანაშაულია.არავის სიამოვნებს  მის საკუთარ ცხოვრებაში ჩარევა.

       მინდა მოგიკვანოთ მაგალითი : მოხდა შემთხვევა , როდესაც კლასელმა გატეხა ჩემი "facebook"-ი სადაც მქონდა პირადი მიმოწერები. მან უკანონოდ გატეხილ "facebook'-ში წაიკიტხა მისთვის სასურველი იმფორმაცია და "მოახდინა" მისი უხეშად გამოყენება. ამით მან დაარღვია ჩემი უფლება. თუმცა  იმ დროს არ მეგონა , რომ ამგვარი ქმედება იყო ან შესაძლებელია ყოფილიყო სისხლის სამართლის დანაშაული.  დღესდღეისობით უკანონოდ  ინფორმაციის მოპოვება და მისი გასაჯაროება კანონით ისჯება.

  ამიტომაც ვთვლი, რომ  მთავარია მოქალაქეთა ინფორმირება და მათთვის ისეთი ინფორმაციის მიწოდება რომელიც უზრუნველყოფს მათ კიბერუსაფრთხოებას.

ამისთვის კი საჭიროა გავითვალისწინოთ რეკომენდაციები:

•       მინიმალური ეჭვის შემთხვევაში (რომელიც შესაძლოა ეხებოდეს თქვენს პირად მონაცემებს) მოვახდინოთ დროული რეაგირება.
•    ხშირად განვაახლოთ უსაფრთხოების პარამეტრები
• კომპიუტერი ხშირად გავწმინდოთ უსაფრთხოების დამატებითი პარამეტრებით.
• გამოვიკენოთ ძლიერი პაროლი რომელიც ასოებთან ერთად შეიცავს ციფრებს ან სპეც ნიშნებს.

   ადამიანი ძალიან გამჭრიახია იმისთვის, რომ შექმნას დანაშაულის ჩადენის ახალი ხერხები. ამისთვის უნდა განვავითაროთ სამართლებრივი და მარეგულირებელი მექანიზმები , რათა ეფექტურად გავაკონტროლოთ და აღმოვფხვრათ ამგვარი დანაშაულებები.

  

    

სიცოცხლის უფლება

       

სიცოცხლის უფლება - ადამიანის უფლებების ერთ-ერთი  ფუნდამენტური და აბსოლუტური უფლებაა.ყველა ადამიანს აქვს სიცოცხლის თანდაყოლილი უფლება.ეს უფლება კანონითაა დაცული.არ შეიძლება ადამიანის სიცოცხლის ხელყოფა. სიცოცხლის უფლება იწყება ადამიანის დაბადების მომენტიდან და მთავრდება გარდაცვალების მომენტში.
        სიცოცხლის უფლება დაცულია ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციიის მე-3 მუხლით.რომელიც გულისხმობს, რომ ყველა ადამიანს აქვს სიცოცხლის უფლება და ამავდროულად  სახელმწიფოები იღებენ ვალდებულებას ერთი მხრივ, არ ხელყონ ადამიანის სიცოცხლე .
    სიცოცხლის უფლება ხშირად ირღვევა. სიცოცხლის უფლება უკავშირდება ისეთ თემებს ,როგორიცაა ევთანაზია, სიკვდილით დასჯა, აბორტი და სხვა.
    მინდა ვისაუბრო აბორტზე. აბორტის განმარტება ყველასთვის ნაცნობია ასე  თუ ისე. აბორტი არის ერთგვარი მკვლელობა.ის ისჯება კანონით, რადგან  ნაყოფი ცოცხალ არსებად ითვლება და მისი მოშორება მკვლელობად ითვლება.
აბორტი არის ქმედება, რომელიც შიცავს სისხლის სამართლის კანონით გათვალისწინებული დანაშაულის ყველა ელემენტს.

საქართველოს შობადობისა და აბორტების  სტატისტიკური მონაცემების მიხედვით ვაჟთა დაბადების რაოდენობა აღემატება გოგონათა დაბადების  რაოდენობას. მათი გარჩევა იმის მიხედვით თუ შენი ნაყოფი ვაჟი ან გოგონაა მიუღებელია. თუმცა ეს სტატისტიკა  სამწუხარო რეალობაა.

კანაონმდებლობით საქართველოში აბორტი ორსულობის 12 კვირამდეა დასაშვები. თუმცა , კვლევებში აჩვენებს, რომ ქალები აბორტს გვიანი ორსულობის პერიოდში იკეთებენ, მაშინაც კი, როცა მათ ჯანმრთელობას საფრთხე არ ემუქრება.
   

           მე ვარ ადამიანი და მაქვს სიცოცხლის უფლება 

რასიზმი (ფერადკანიანთა დისკრიმინაცია)

"რასიზმი''- არის კანის ფერის, რასობრივი, ეთნიკური ან რელიგიური კუთვნილების საფუძველზე ადამიანის ჩაგვრა, დამცირება ,დისკრიმინაცია.

მინდა ვისაუბრო კანის ფერის გამო ადამიანთა ჩაგვრაზე და დისკრიმინაციაზე. ვინაიდან ჩემთვის აქტუალურ და ერთ-ერთ კველაზე მტკივნეულ თემას წარმოადგენს.

რასიზმის მსხვერპლი ძალიან ხშირად ხდებიან ''ფერადკანიანი''  ანუ " ზანგები",  "შავები" ''აფროამერიკელები''. მათი დისკრიმინაცია ხდება მხოლოდდამხოლოდ მათი კანის ფერის გამო რაც ყოვლად მიუგებელია ჩემთვის. წარმოუდგენლად მიმაჩნია, რომ მხოლოდ კანის ფერის გამო უარყო ადამიანი, არანაირ კონტაქტში შედიოდე მასთან   და გარიყული გყავდეს. თუმცა დროთა განმავლობაში ვეცნობოდი თუნდაც ისტორიას  საიდანაც ვიგებდი, რომ მე-20 საუკუნის 50 იან წლებამდე ხდებოდა მათი შევიწროება, ჩაგვრა, გარიყვა  სხვა მათგან განსხვავებული საზოგადოებიდან , მოკლეთ ხდებოდა მათი დისკრიმინაცია.

სიტყვა ''ნეგრი'' წარმოშობილია ესპანური სიტყვიდან და ნიშნავს ''შავს'' (იგულისხმება ფერი). თუმცა ეს ეპანური სიტყვა დღეს მიღებულია, როგორც ადამიანის  შეურაცმყოფაელი და შესაძლოა საქმე სასამართლომდეც მივიდეს.

დამტკიცებულია ,რომ აფროამერიკელების კანმა მუქი ფერი  შეიძინა მელანინის გამო. მელანინი არსებობს ''თეთრკანიანებშიც''  მაგრამ არა იმ რაოდენობით რაც ''ფერადკანიანებში''.

რასობრივი კატეგორიები მოძრავია და დიდად არის დამოკიდებული იმაზე, თუ რა აზრს ჩადებს ამაში თანამედროვე ადამიანი.
კარგად თუ დავუკვირდებით ამ დისკრიმინაციის ყველაზე საინტერესო და სევე თავის მხრივ ყველაზე მარტივ აზრამდე მივალთ, რომ მათი ნაკლი და ამ ყველაფრის (ვგულისხმობ დისკრიმინაციას) მიზეზი მხოლოდ მათი კანის ფერია.  რაც ჩემი აზრით თანამედროვე და მოაზროვნე ადამიანისთვის არანაირ  შეზღუდვას არ უნდა წარმოადგენდეს.

ვფიკრობდი რომ არანაირი რასობრივი დისკრიმინაცია კერძოდ ''ფერადკანიანთა''დისკრიმინაცია არ არსებობდა ,იქიდან გამომდინარე, რომ თუნადაც პრეტენზია გვაქვს დემოკრატიულობაზე სადაც ყველა ადამიანი თანასწორია განურჩევლად კანის ფერისა , რელიგიისა, მრწამსისა, ენის და ა.შ ჩვენდა სამწუხაროდ ასე არ ხდება რადგან უამრავი მაგალითის მოყვანა შეგვიძლია ამგვარი დისკრიმანაციის შესახებ.
საქართველოში სოციოლოგიური მიდგომა ამ საკითხისდამი ხშირ შემთხვევაში ძალიან განსხვავებულია და მიუგებელია ჩემთვის . მოგიყვანთ მაგალითს: ჩემი პატარა მეგობარი რომელიც საქართველოში რამდენიმე წლის წინ ჩამოვიდა დაახლოებით 6 წლის იყო, შეიკვანეს ქართულ სკოლაში. ვიქტორია ნახევრად ქართველი  " მულატია" . რამდენიმე დღის გასვლის შემდეგ ბებია სკოლაში იყო დაბარებული სადაც გაიგო რომ ვიქტორია თავის თანატოლებს ჩაეკეტათ საპირფარეშოში და რამდენიმე საათის განმავლობაში იქ იმყოფებოდა.მიზეზი კი მისი განსხვავებული კანის ფერი იყო. ამის შემდეგ მოუწიათ რომ ვიქტორია ისევ ამერიკაში დაებრუნებინათ.

ამგვარი დისკრიმინაცია დაუშვებელია. ამით ირღვევა ამ ადამიანების ყველანაირი უფლება. ჩვენი მოვალება კი არის რომ სწორად ამგვარი დისკრიმინაციის ფორმები აღმოვფხვრათ . ამას შევუწყოთ ხელი თუნაც იმით, რომ მივაწოდოთ საზოგადოებას ინფორმაცია და  ავუხსნათ,რომ ისინი არ განსხვავდებიან მათგან და ისეთივე ადამიანები არიან როგორც ყველა.

რა არის უფლება?

 თავდაპირველად განვმარტოთ და გავიგოთ ზოგადად თუ რა არის '' უფლება ''

უფლება არის რაიმე მოქმედების, რაიმე კეთების , განხორციელები შესაძლებლობა.

უფლება ნიშნავს ადამიანისათვის მინიჭებულ შესაძლებლობას , საკუთარი შეხედულებისა და ინტერესების მიხედვით  განახორციელოს მოქმედებები , დაიცვას საკუთარი ინტერესები და სხვებსაც მოსთხოვოს ამ უფლებების დაცვა.

სხვადასხვა ურთიერთობებში სხვადასხვა უფლებები და მოვალეობები  გვაქვს, მაგალითად როგორც შვილს , უფლება გაქვს მშობლისაგან მზრუნველობა მიიღო, სკოლისგან კი-სათანადო განათლება. უფლებები და მოვალეობები ერთმანეთთან მჭიდროდ არის დაკავშირებული. არ არსებობს უფლება, რომელსაც არ შეესაბამება მეორე მხარის მოვალეობა.

არსებობს ორის სახის უფლება : 

1.  ბუნებით ანუ აბსოლუტური უფლებები
2.  შეზღუდული უფლებები.

ბუნებითი ანუ აბსოლუტური უფლებები დაბადებისთანავე მოიპოვება და მათი შეზღუდვა არ შეიძლება, მაგალითად, სიცოცხლის უფლება.

შეზღუდულია უფლებები რომელიც შეიძლება შეიზღუდოს - მაგალითად გადაადგილების უფლება.

''ადამიანის უბლებათა საყოველთაციო დეკლარაცია  '' - საერთაშორისო აქტია რომელშიც გამოცხადებულია ადამინის ძირითადი  პიროვნების უფლებები -სიცოცხლის, თავისუფლების, პირადი ხელშეუხებლობის, მოქალაქეობის, დასვენების , განათლების და ა.შ.შ უფლებები. 

ეს უფლებები და თავისუფლებები ვრცელდება ყველა ადამიანზე განურჩევლად რასისა , კანის ფერისა,სქესისა, ენისა, რელიგიისა, პლიტიკური თუ სხვა მრწამსისა.